"Onze maatschappij heeft behoefte aan evenwicht; artistiek terrorisme en anarchisme schrikken mij af."
Zangers moeten niet op hun buik gaan liggen omdat een regisseur dat wil en cultuurhuizen moeten meer gerund worden als privé-ondernemingen. Een gesprek met
Etcetera: Na drie seizoenen legt u uw taak als muziekdirecteur van de
Werthen: De functie van muziekdirecteur is zeer tijdrovend. Naast het dirigeren zorgt ze voor heel wat administratieve en organisatorische beslommeringen. Mijn dirigentencarrière die ik verder wil uitbouwen, veronderstelt een grote mate van vrijheid. Die ontbeer je, als je gebonden bent aan een instelling als de
Etcetera: Hebt u met
Werthen: Het is al erg positief dat
Alle ambities die ik had, heb ik in die korte periode niet kunnen waarmaken. Ik had zelfs contact met grote platenfirma's, maar het orkest was er op dat moment nog niet rijp voor. Nu het dat wel is, hoop ik dat er op dit vlak een en ander mogelijk blijft, maar dat hangt niet alleen van mij af. Ook de 'sound' die ik het orkest meegegeven heb, is belangrijk. Deze is het resultaat van een bepaalde opvoeding, waarbij ik vooral van mijn ervaring als violist gebruik heb kunnen maken. Ik heb hetzelfde klankideaal nagestreefd als met
De tempi van
Etcetera: Kan zo'n ensemble samengehouden worden?
Werthen: De werkvoorwaarden die een opera kan bieden zijn vrij ongunstig. Eens de eerste euforie voorbij, zit de kans erin dat solisten zullen verhuizen naar andere ensembles. Daarbij speelt niet zozeer het geld een rol - voor orkestmusici gelden in
Etcetera: Hoe hebt u de samenwerking met de regisseurs ervaren?
Werthen: Dit lijkt mij een vrij delicaat punt in de evolutie van de operapraktijk. Er is een grote discrepantie in de benadering van regie en muziek. Deze laatste moet zo authentiek mogelijk worden uitgevoerd. Diegene die dat niet doet, wordt met de vinger gewezen. Theatraal gaat men daarentegen zo ver mogelijk weg van die authenticiteit. Ik heb het erg moeilijk met een regie die het oorspronkelijk opzet van de librettist of componist niet respecteert.
Sommige regisseurs houden met de muziek absoluut geen rekening. Deze wordt gewoon ondergeschikt gemaakt aan een vooropgezet idee. Zij vormt niet meer dan een aanleiding.
Daar heb ik het als musicus heel moeilijk mee. Men mag ook niet alle regisseurs over dezelfde kam scheren. Met
Sterren en egotrippers
Etcetera: In het gesproken toneel bestaan die scrupules om in de tekst in te grijpen helemaal niet.
Werthen: Het zijn dan ook twee verschillende werelden. In het gesproken toneel is vooral één element belangrijk: de taal. In de opera moet je rekening houden met twee elementen: de taal en de muziek. Beide hebben ze hun eigenheid, ze staan in een dialectische relatie tot elkaar. Aan dat evenwicht raken is heel delicaat. Zulke ingrepen worden een vorm van censuur. De regisseur gaat eigenmachtig verklaren dat een passage niet goed is of niet met zijn intenties overeenstemt. Hij berooft de toeschouwer van de mogelijkheid daarover zijn eigen mening te vormen. De vrijheid van het publiek wordt op die manier beperkt en dat vind ik gevaarlijk.
Etcetera:
Werthen: Ik heb hem gezegd dat ik daarmee niet kon instemmen. Ik vind de aria van Don Magnifico '
Etcetera: Waren de zangers makkelijker om mee te werken?
Werthen: Ook zangers proberen om de meest uiteenlopende redenen de partituur naar hun hand te zetten. Goede zangers doen dat niet. Als dirigent moet je rekening houden met de technische mogelijkheden van de solist. Je wordt echter soms geconfronteerd met sterallures waarop je alleen met nuchterheid en humor kan reageren. Er zijn ongelooflijke egotrippers bij met wie je niet kan praten, voor wie alleen hun stem telt. Sommige zangers willen niet doen wat de regisseur van hen vraagt. Dat stoort vooral de regisseur.
Wat sommige regisseurs van een zanger verlangen, stoort mij ook. Het kan niet de bedoeling zijn dat een zanger plat op zijn buik moet gaan liggen waardoor hij geen adem krijgt. Dat men zich daar tegen verzet, begrijp ik maar al te goed. Zuiver technisch staat zingen het acteren soms in de weg. Voor een zanger bestaat er geen grotere luxe, dan vooraan op de bühne te gaan staan, zijn ene voet vooruit, de schouders naar achter om dan uit volle borst te zingen. Nu komt het zingen vaak op de tweede plaats. De muziek als een begeleidend verschijnsel bij een reeks beelden. Dat is een gevolg van onze beeldcultuur. Wat we in het theater zien is vaak pure televisie: zoveel mogelijk actie, rook- en lichteffecten. Een zekere vorm van soberheid lijkt hier aangewezen, er moet ruimte blijven voor de fantasie van de toeschouwer. Muziek en kunst impliceren emotie, maar mogen geen gevoel van afkeer genereren. Onze maatschappij heeft integendeel meer behoefte aan evenwicht. Het artistieke terrorisme en anarchisme schrikken me af.
Minder subsidies a.u.b.
Etcetera: U gaat er prat op
Werthen: We zullen die richting moeten uitgaan, want we leven in een situatie die onhoudbaar is op lange termijn. Dat opera zo duur is, is historisch gegroeid. Sterren worden gesubsidieerd die vier- tot zevenhonderdduizend frank per avond verlangen. Wij laten toe dat de belastingbetaler daarvoor opdraait. Er is nu eenmaal een markt gecreëerd, waar vraag en aanbod de prijzen dicteren. Operadirecteurs zouden maximumgages moeten afspreken.
Niet alleen zangers maken opera zo duur. Het is de hele context waarin opera geproduceerd wordt, die daarvoor verantwoordelijk is. Het kan ook anders. Ik werk in dit verband een strategie uit. Ik denk zelfs aan projecten los van een instituut. Ik ga met
Maar ook operahuizen zouden de nodige inventiviteit aan de dag moeten leggen om hun eigen inkomsten te vergroten. Reisvoorstellingen zouden hiervoor erg geschikt zijn. Het getuigt van weinig vooruitziendheid als men zeven voorstellingen van een produktie geeft en die dan wegbrgt met het argument dat ze nergens anders kan gespeeld worden, omdat de decors te groot zijn of omdat men te veel technici nodig heeft om ze op te bouwen. Het project waaraan ik denk zal zich richten op festivals en zalen in binnen- en buitenland. In der produktie zal dus van bij het beginstadium een technische flexibiliteit moeten worden ingecalculeerd.
Werthen: Alle cultuurondernemingen in
Alleen kunst telt...
Etcetera: U lijkt wel een geboren operadirecteur...
Werthen: Ik ben er inderdaad van overtuigd dat ik een goede operadirecteur zou kunnen zijn.
Als wij in
Maar dat internationale niveau mag geen doel op zichzelf zijn. Je moet ook zorgen dat meer mensen dan de gebruikelijke happy few een culturele manifestatie kunnen meemaken. Ik kan me er niet mee verzoenen dat slechts een kleine achtduizend mensen
Gunther Sergooris
Auteur Gunther Sergooris
Publicatie Etcetera, 1992-05, jaargang 10, nummer 38, p. 20-21
Trefwoorden werthen • opera • muziekdirecteur • tempi • orkest • fiamminghi • zangers • zanger • gerund
Namen Adolf Dresen • België • De Grauwe • Die Welt • Eugen • Gerard Mortier • I Fiamminghi • Jan Simoen • La Cenerentola • Marc Clémeur • Met Guy Joosten • Noi Don Magnifico • Onegin • Opernwelt • Peter Burian • Rudolf Werthen • Russische • Tosca • Tsjaikovski • Vlaamse Opera • Vlaanderen
Development and design by LETTERWERK