MARGINALIA OMTRENT POLITIEK, MONUMENTALITEIT, PSYCHOLOGIE
Als je
-"
Toch gaat het decor op bepaalde momenten a.h.w. een eigen leven leiden. Zo toon je ook aan het publiek het in elkaar schuiven van dat gigantisch decor...
"Dat heeft ook zijn betekenis. Ik heb met
Het monumentale heeft de neiging om minder werkelijkheid toe te laten. Ook in vele opera-ensceneringen voel je die behoefte om alles zo mooi te maken, om inhoud op te offeren aan de schoonheid van een beeld.
"
Ik probeer steeds de berg der schoonheid te beklimmen maar wat ik daarbij tegenkom, ga ik niet uit de weg. Ik probeer zo lang mogelijk - en dat is een slogan - in de leugen naar de waarheid te zoeken."
In
"Elke keer is dat verschillend. In het geval van
Moet je bij het maken van een grote zaal-produktie rekening houden met bepaalde 'wetten' ?
"Ja, dat zijn heel simpele dingen. Heel Richard II speelt zich op de eerste meter vooraan af, al lijkt dat niet zo. In de opstelling moet elke spreker de juiste aandachtsboog hebben met het publiek. De acteurs moeten in staat zijn een emotie in de zaal te laten voelen.
Heb jij het gevoel voor jezelf tot een generatie te behoren ? Hebben de huidige politieke gebeurtenissen b.v. een invloed op je werk ?
"Die zullen zeker een invloed hebben maar welke valt nog niet te omschrijven. De eindmonoloog van
Hoe belangrijk is psychologie voor jou?
"Ik kan geen theater maken zonder psychologie. Ik wil begrijpen wat en waarom iemand iets zegt: dat is toch psychologie. Als ik een stuk lees dan zie ik geen beelden, ook al denken de mensen dat. De beelden die komen met veel moeite tot stand. Voor mij gaat Macbeth b.v. niet over macht; het is een huwelijksdrama tegen de achtergrond van een aantal politieke verwikkelingen; het is een stuk over het zoeken naar geluk. Op het ogenblik dat ze alles heeft, zegt
Je koos voor de eerste, 'minstpolitieke' versie van
"Gorkis bedoeling was o.a. aan te tonen dat de intenties van dat deel van de burgerij om zich sociaal en politiek te engageren, bleven steken in lege woorden en holle frasen. Daar kan je theatraal mee omgaan of je kan dat een naturalistische inwerking op het publiek laten hebben. Maar ik denk dat ik met de. compilatie van fragmenten waarvoor ik koos, hetzelfde vertel. Als je dat stuk leest in zijn politieke context dan heeft die thematiek vandaag geen relevantie meer; dat is duidelijk. Het ging mij veeleer om de commentaar - ook die van
Maar mijn fascinatie voor deze
Hebben alle gebeurtenissen in het
"Als je daarvan het wezen van een stuk wil maken, dan moet je de inhoudelijke vertelling zelf gaan veranderen. Voor mij gaat het vooral om het uitleggen hoe de individuele psychologie vandaag gemanipuleerd wordt - misschien is dat te sterk uitgedrukt - vervormd en gestuurd wordt door de sociale controle. Ook in Norèns Eendags-wezens zie je duidelijk hoe een maatschappelijke orde kan leiden tot een verminking van de individuele psychologie."
Heb jij voor jezelf het gevoel tot een bepaalde generatie te behoren ? Voel je je verwant met bepaalde maatschappelijke fenomenen ?
"Ik heb vroeger reeds dat beeld gebruikt, dat ik mij deel voel van de cd-cultuur en niet van de kras-op-de-plaat- cultuur. Vroeger zat je met een joint en een wierookstokje bij kaarslicht naar je oude pick-upje te luisteren. Vandaag wordt via spitstechnologie en met absolute perfectie vaak nog dezelfde muziek de wereld ingestuurd. Die perfectie, die afheid impliceert dat gevoelens daar slechts weinig plaats hebben: ze zijn te diffuus, te fluctueel, te weinig bevattelijk. Het individu wordt hierdoor eigenlijk een beetje geliquideerd. Wie - en dit klinkt beslist als een cliché - met kunst bezig is, gaat in tegen deze teneur. Ik onderzoek dat fenomeen - gezien ik met het individu bezig ben - via de karakters die ik op de scène zet. Maar in de eerste plaats doe ik dat voor mezelf, zo eenvoudig en zo 'egoïstisch' zit dat in elkaar."
Je werk is totnogtoe erg positief ontvangen. Heeft dat op zijn beurt een invloed op wat je doet ?
"Ik vind dat je niet bang of vies moet zijn van een zeker succes zolang je maar blijft beseffen dat de grootte van je succes in meerdere mate bepaald wordt door factoren die buiten jezelf liggen. De vraag wordt wel gesteld : wat is de succesformule van
Als je zegt 'op weg naar', waar werk je dan naartoe ? Wat is je perspectief ?
"Ik heb dat niet zo precies afgelijnd en wil dat ook niet vastleggen. Als je
dat te veel gaat vastleggen loop je het gevaar beïnvloed te worden door factoren als succes, geld enz. Ik wil, zolang ik de bezieling vind, mijn eigen plaatje maken en het vervolledigen. Maar vanaf het moment dat ik weet hoe het eruit ziet, is het gedaan. Als ik het gevonden heb en het laatste kleurtje is gezet, dan stop ik ermee."
Denk je dat iets ooit af kan zijn ?
"Ja, binnen een specifiek medium denk ik dat je uitverteld raakt."
Heb je nu het gevoel dat je een receptie krijgt die overeenkomt met je intenties of bestaan er ook kortsluitingen tussen jou en het publiek, de pers, enz... ?
"Het publiek is nooit een gemene deler. Er zijn zalen die plat liggen en zalen die geen kik geven en op het einde rechtstaan of ontgoocheld weggaan. Het is zeer verschillend en zeer bewogen. Ik vind dat ik door een aantal recensenten misbegrepen ben zowel in positieve als in negatieve zin en voor een stuk is dat ook bij het publiek zo : er zijn mensen die de tweede natuur van de voorstellingen niet zien, m.a.w. ze kijken naar een plaatje, een beeld, maar niet naar de interlinie; omdat ze dat niet willen of niet kunnen zien. Als ze die niet kunnen zien, kan de oorzaak ook bij mij liggen : dat het niet helder of duidelijk genoeg is. Maar dan vraag ik me af: moet alles zo expliciet ? Het gaat mij precies om de dualiteit tussen de eerste en de tweede natuur: hoe ziet het eruit en waar staat het voor ?"
In
"
Je was tot nog toe gewend met een kleine groep te werken, b.v. in
"O.m. dat ik van één dag
Gaat dat niet vaak ten koste van interioriteit ?
"Dat kan, maar dat gebeurt niet bij iedereen. Het is een kwestie van training om voortdurend die alertheid en die concentratie op te brengen : een situatie van permanente controle. Ook voor mij is het heel anders werken in zo'n grote zaal. Dat moet je ontwikkelen, dat is een stiel apart. Het is mij niet tegengevallen, maar het heeft mij wel verrast. Als regisseur voor zo'n grote groep moet je natuurlijk je concentratie opdelen tussen zeventien mensen, terwijl je werkdag toch uit evenveel uren bestaat. Alleen al gewoon wiskundig gezien kan je dan aan elk van hen minder tijd besteden dan wanneer je met een kleine groep van vier zou werken. Met een grote bende ben je geneigd om meer naar een groot mechanisme toe te werken."
Dat gevoel was er b. v. bij de picnick-scè-ne: is het niet te simplistisch om tussen de scènes (met enkele personages) in, de hele troep even van de ene kant naar de andere te laten lopen ? Was hier niet meer complexiteit nodig om alle relaties duidelijk te stellen ?
"Ik heb bewust gekozen voor de permanente aanwezigheid van die lineaire structuur: ik wou de uiterst korte scènes van Gorki's originele schriftuur verbinden door een soort permanente melodie van de rest. Dit is niet alleen een vormelijke keuze. Het maakt gelijktijdig ook de inhoudelijke vertelling van de permanente sociale controle en van de extreme gedrevenheid van de zomergasten, die mede aan de oorsprong liggen van deze uit de hand gelopen toestanden en gebeurtenissen, duidelijk."
Christus wordt weer gekruisigd is een tekst met brede maatschappelijke implicaties en sterk ideologische commentaar. Je haalt die laag niet naar de voorgrond.
"Nee. En ik ben daar dringend aan toe. Ik ben niet zo geëngageerd. Ik ben een veel te emotioneel regisseur. Ik heb dringend behoefte aan een dramaturg, die met mij een soort tandem vormt. Ik denk dat ik die gevonden heb in de persoon van
Hoe kijk je nu, na de gebeurtenissen in het
"Ik vind het altijd verrassend om in zo'n oude stukken, ook in
Het was voor mij erg vreemd om bij de voorstelling die ik van Christus wordt weer gekruisigd zag begin januari, een tekst te vinden die een messiasfiguur naar voor schuift, met de open vraag of deze 'communist' niet de enige ware christen is ? Is de wereld vandaag nog in deze tegenstellingen te vatten ?
"Ik heb daar geen moment bij stil gestaan toen ik met de tekst bezig was. Nadien heb ik mij wel voor het hoofd gestoten om wat ik allemaal had laten liggen. Maar ik had alle tijd nodig om het verhaal op poten te zetten. De bewerking, die
Krijg je binnen
"Enerzijds biedt
Je hebt je nooit beziggehouden met het ontwikkelen van een eigen werkstructuur. Wil je dat nu wel ?
"Voorstellingen maken, is altijd mijn enige behoefte geweest. Ik heb geen ambitie om een eigen groep op te richten en daarmee stap voor stap een eigen profiel te ontwikkelen. Ik werk meer voorstelling per voorstelling, en de aard van de produkties kan daarbij zeer uiteenlopend zijn. Als mijn contract met
derlandse theaterdirecteuren met receptieve schouwburgen, die een deel van hun budget vrijmaken, om mij per jaar een produktie te laten maken. Ik bepaal zelf welke stukken ik ga doen en met welke mensen ik per produktie ga werken. Wat op dit ogenblik vastligt is
Je houdt van grote zalen en grote middelen.
"Ik zit soms als een kind te kijken naar die prachtige machinerie. Het heeft zo'n ouderwetse charme. Zo'n beetje als poppenkast. Gordijntje toe, gordijntje open : ander bedrijf. Maar het gebruik van machinerie moet een creatieve, dramatische functie hebben. Het moet ten dienste staan van het stuk. Anders wordt het doods theater. Het is bijna toevallig dat ik nu weer Tolhuis gekregen heb als zaal. Ik wil niet per se in die grote zaal werken. Ze heeft wel het voordeel dat je er bijna filmisch in kan werken. De opstelling van de acteurs wordt heel belangrijk. Een figuur in zo'n grote, desolate ruimte, dat is prachtig. Maar als die zijn mond moet opendoen, hoor je niets meer. Ik wil nu proberen om in die grootsheid ook heel broos te werken. Maar dat vraagt een grote bereidheid van de toeschouwers."
Je werkt in Christus wordt weer gekruisigd met een enorme groep spelers, amateurs en professionelen. Hoe beheer je zo 'n groep ?
"Door vertrouwen te kweken en mensen te enthousiasmeren. Als ik mensen vraag om te figureren, behandel ik die niet als poppen om de scène te vullen. Ik heb heel veel met die figuranten gewerkt. Ik laat hen een identiteit zoeken, vertellen, reageren. Ik heb naast de tekst heel veel spelmo-gelijkheden voor hen gecreëerd. Waardoor ze ook het gevoel kregen belangrijk te zijn. Ik probeer altijd een goede sfeer te maken zodat mensen graag naar de repetities komen. Ik probeer hen het gevoel te geven dat ze uitgenodigd zijn, dat ik ze ontvang. Maar je moet willen ontvangen worden. Je moet willen naar het feestje gaan. Het enige verschil tussen een grote en een kleine cast, zoals in
Ik vind in je regies steeds een vereenvoudiging terug een soort eenlijnigheid, die niet meteen overeenstemt met mijn ervaring van de wereld.
"Ik ben een geboren stilist. Ik kan daar niets aan doen. Ik kan niet tegen chaos op de scène. Ik zoek precies de vereenvoudiging, ik gooi de ballast weg. Ik kom maar tot die eenvoud door duizenden mogelijkheden te elimineren. Iedere keer als ik op het vlak van de vormgeving het witte blad gevonden heb voor de voorstelling, ben ik gelukkig. Ik moet toegeven dat de ideeën die ik voor stukken heb, meestal uiterlijke dingen zijn, voor een beeld, een scenografie, een atmosfeer. Ik denk dat ik een zeer goede ontwerper zou zijn. Ik ben opgevoed met televisie, reclame, tijdschriften. Ik bekijk graag hoe iets gepresenteerd wordt. Maar het is goed dat ik steeds sneller tot ontwerpen kom, zodat ik meer tijd heb om mijn acteurs daarmee te laten botsen. Misschien mag theater niet zo herkenbaar zijn. Ik wil in
Christus wordt weer gekruisigd (
Auteur Marianne Van Kerkhoven, Hildegard De Vuyst
Publicatie Etcetera, 1990-03, jaargang 8, nummer 29, p. 4-9
Trefwoorden lulu • zomergasten • gekruisigd
Namen Amsterdam • Arthur • BMC • Bart Slegers in Richard II • Blauwe Maandag Compagnie • Ceaucescu • De Tijd • De Vrek • De schilder • Dirk Tanghe • EN HET • Electra • Guy Joosten • Hamlet en Duizend • Het Zuidelijk Toneel • Hildegard De Vuyst • Ivo Van Hove • Jan De Vuyst • Johan Boonen • Keoon • Lady Macbeth • Londen • Lulu • Maria Lovna • Marianne Van Kerkhoven • Martin Scorcese • Massacre • Maxim Gor-ki • Medea • München • NTG • Nachtwake • Oostblok • Paris van Christopher Marlowe • Posa • Rik Van Uffelen • Rode Plein • Roemeense • Rust • SIP • Schwarz • Schön • Stichting International Productions • Studio • Taxi Driver • Torhout • Totale Sprakeloosheid • Vlaamse • Wedekind • Zomergasten
Development and design by LETTERWERK